De leukste spelletjes voor taalontwikkeling bij kleuters

Datum: 9 april 2018

Laatst hoorde ik een meisje uit groep 1 zeggen: ‘Jouw naam begint met dezelfde letter als die van mijn broertje!’ ‘Klopt, Liesan begint met de l- en Leon ook! Knap hoor!’ Het letterbegrip is op deze leeftijd echter niet vanzelfsprekend. Het ene kind is verder in de ontwikkeling van geletterdheid dan het andere kind. In dit artikel lees je hoe je kleuters op een leuke manier aan letters kunt laten wennen en de beginnende geletterdheid kunt bevorderen.

Geen natuurlijk proces

De beginnende geletterdheid (de fase van groep 1, 2 en 3) is de fase waarin kinderen de basisprincipes van het leren lezen en schrijven ontwikkelen, maar dat gaat niet bij iedereen even gemakkelijk. Leren lezen is geen natuurlijk proces, het gaat niet vanzelf. Het moet aangeleerd worden.

Wennen aan letters

Hoe kunnen we jonge kinderen op een leuke manier laten wennen aan letters om eventuele leesproblemen te voorkomen of vroegtijdig te kunnen signaleren? Dat kan door in de kleuterklas in te zetten op het fonemisch bewustzijn, het fonologisch bewustzijn en de letterkennis.

Kinderen gaan ontdekken dat woorden uit klanken (fonemen) zijn opgebouwd. Dat noemen we het fonemisch bewustzijn. Ze leren woorden in klanken te hakken (auditieve analyse) en deze klanken weer aan elkaar te plakken tot woorden (auditieve synthese). Zo hak je straat in s-t-r-aa-t en plak je deze letters weer aan elkaar tot /straat/. Het gebruiken van eindrijm zoals klas-plas-tas-ras etc. is een onderdeel van het fonologisch bewustzijn. Daarnaast leren kinderen dat je woorden in klankgroepen kunt verdelen, zoals ko-nij-nen, scho-mme-len etc. Kinderen zijn gericht op de structuur van klanken en woorden. Ook de letterkennis is van belang. Het kind moet letters kunnen herkennen, benoemen en schrijven.

Spelenderwijs leren: 9 taalspelletjes

Zowel thuis als op school kun je spelenderwijs aan de slag om deze vaardigheden samen met jonge kinderen te oefenen. Hieronder vind je negen taalspelletjes om de beginnende geletterdheid te bevorderen!

Letterliedje

Zing een letterliedje, bijvoorbeeld op de melodie van ‘Zeg ken jij de mosselman’. Een voorbeeld daarvan is: Zeg ken jij de letter g, de letter g, de letter g? Zeg ken jij de letter g, van groen en geel en grapje. Laat kinderen daarbij nieuwe woorden verzinnen, zoals ‘van gras, gevoel en groeien’ en zing het liedje opnieuw!

Letter van de week: spelletjes rondom een letter

• Kies een letter, bijvoorbeeld de letter van de week. Noem om de beurt een woord dat begint met die letter. Wie weet de meeste woorden?
• Speel ‘Ik zie, ik zie wat jij niet ziet en het heeft de letter… b-! Voorbeelden: bal, buik, bril, boek etc.
• Laat een kind een voorwerp meenemen bij ‘de letter van de week’, zoals een voorwerp bij de letter t-. Dit voorwerp leg je onder een doek/in een kistje. De kinderen mogen vragen stellen aan de leerling die het voorwerp heeft meegebracht, zoals ‘Kun je het buiten gebruiken?’, ‘Welke kleur heeft het?’, ‘Kun je het eten?’ etc. De kinderen kunnen vervolgens raden welk voorwerp met de letter van de week er verstopt is onder het doek/in het kistje.
• Laat kinderen bij een bepaalde letter plaatjes zoeken in bijvoorbeeld tijdschriften etc. Laat ze zo een poster maken rondom een bepaalde letter.

Rijmwoorden

• Mix en koppel! Zoek plaatjes van 2 rijmwoorden, zoals pauw-blauw, koe-moe, snoep-troep, koek-doek etc. Print de plaatjes uit en geef ieder kind een kaartje. Laat kinderen rondlopen in de klas. Wanneer het kind iemand tegenkomt gaan ze samen kijken of de plaatjes rijmen. Koe-blauw? Nee, deze woorden rijmen niet. De leerlingen lopen en zoeken verder. Rijmen de woorden wel? Dan vorm je een koppel! Lukt het alle kinderen om een setje te vormen?
• Noem een woord. Probeer om de beurt een rijmwoord te verzinnen. Hoe lang kunnen jullie de slinger met woorden maken?

Klanken

• Leg een aantal voorwerpen klaar. Zeg een woord in losse klanken, zoals b-oe-k. De kinderen moeten raden om welk voorwerp het gaat. Voorbeelden van materialen die je klaar kunt leggen: pen, stift, boek, mok etc.
• Noem een woord. Geef aan welke klank uit het woord weggelaten moet worden. Welk woord blijft er over? Voorbeelden: steen – s (teen), bril – r (bil), straf – r (staf) etc.
• Hak een woord in klanken. Kan het kind ontdekken welk woord het is?

Ik ben heel benieuwd naar andere mogelijkheden/opties om kinderen in de kleuterklas te laten wennen aan letters. Hoe oefenen jullie op een leuke manier in de klas met de letters? Ik hoor het graag!

Referenties: Aarnoutse, C.A.J. (2004). Ontwikkeling van beginnende geletterdheid.
Kennisplatform Taaldidactiek.